Hiệu quả các “gói” hỗ trợ kinh tế trong năm 2023 và những yêu cầu của năm 2024
Nghị quyết số 43 năm 2022 của Quốc hội về chính sách tài khóa và tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế – xã hội đã được triển khai mạnh mẽ trong năm 2023 và đạt được nhiều kết quả tích cực, cổ vũ tinh thần cho người dân, doanh nghiệp.
Theo đó, một nguồn lực lớn đã được bổ sung từ ngân sách nhà nước và các nguồn huy động khác, để hỗ trợ nền kinh tế phục hồi và phát triển nhanh sau dịch Covid-19. Tuy nhiên, hiệu quả một số gói hỗ trợ phục hồi kinh tế trong năm 2023 chưa đạt như kỳ vọng, cũng đặt ra yêu cầu triển khai hỗ trợ hiệu quả hơn trong năm 2024.
Trong năm 2023, các chính sách hỗ trợ tài khóa được cộng đồng doanh nghiệp và người dân đánh giá cao về hiệu quả triển khai. Có thể kể đến một số chính sách hỗ trợ tiêu biểu như: Giảm 2% thuế suất của thuế giá trị gia tăng trong nửa cuối năm 2023, giảm thuế bảo vệ môi trường đối với xăng, dầu, mỡ nhờn và giảm lệ phí trước bạ đối với ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước và một số loại phí, lệ phí khác. Bên cạnh đó còn có chính sách gia hạn thời hạn nộp một số loại thuế, phí, lệ phí để hỗ trợ doanh nghiệp, kích cầu tiêu dùng, như: thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân và tiền thuê đất, thuế tiêu thụ đặt biệt đối với ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước.
Theo báo cáo của Bộ Tài chính, quy mô các gói hỗ trợ tài khóa dự kiến khoảng 200.000 tỷ đồng, bao gồm miễn, giảm khoảng 79.000 tỷ đồng và gia hạn khoảng 121.000 tỷ đồng.
Các chính sách hỗ trợ tài khóa được cộng đồng doanh nghiệp và người dân đánh giá cao về hiệu quả triển khai
Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, cơ quan đại diện cộng đồng doanh nghiệp nhìn nhận: “Chính sách giảm thuế, phí được các doanh nghiệp đánh giá rất cao. Bởi nhóm chính sách này đi nhanh vào thực tế, thường không phải qua các khâu triển khai, thực hiện – vốn mất nhiều thời gian, thậm chí có thể không hiệu quả. Thứ hai là mang lại lợi ích trực tiếp, theo ngôn ngữ dân dã là “tiền tươi, thóc thật” nên doanh nghiệp tiếp cận rất dễ dàng, công bằng, minh bạch”.
Tại kỳ họp Quốc hội cuối năm vừa qua, Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cũng ghi nhận, kết quả thực hiện các gói hỗ trợ của chính sách tài khóa đã có tác động tích cực tới người dân, doanh nghiệp và nền kinh tế. Một số chính sách hỗ trợ có kết quả thực hiện cao như các chính sách miễn, giảm thuế, phí, lệ phí, chính sách cho vay thông qua Ngân hàng chính sách xã hội, trong đó nổi bật là chính sách cho vay hỗ trợ tạo việc làm, duy trì và mở rộng việc làm đã đạt 100% kế hoạch đề ra.
Tuy nhiên, một số gói hỗ trợ thuộc chính sách tài khóa giải ngân chậm, như giải ngân kế hoạch vốn đầu tư phát triển của Chương trình đạt khoảng 29%; cho vay phát triển vùng dân tộc thiểu số và miền núi mới đạt 22%… Đặc biệt, gói hỗ trợ thuộc chính sách tiền tệ, là giảm 2% lãi suất cho vay ra doanh nghiệp, có tiến độ triển khai rất chậm, mới đạt hơn 2% kế hoạch.
TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, đánh giá: “Cũng có nhiều nhóm hỗ trợ chính sách thực hiện chưa tốt, như liên quan cả chính sách tiền tệ và tài khóa, là hỗ trợ 2% cho vay, bằng nguồn 40.000 tỷ đồng từ ngân sách, nhưng thực hiện còn nhỏ, hay nhiều gói chính sách khác. Ở đây là tính quyết liệt thực thi, trách nhiệm, dám nghĩ dám làm chưa mạnh, thậm chí là còn yếu”.
Hiệu quả một số gói hỗ trợ phục hồi kinh tế trong năm 2023 chưa đạt như kỳ vọng, cũng đặt ra yêu cầu triển khai hỗ trợ hiệu quả hơn trong năm 2024
Các chuyên gia kinh tế kỳ vọng, cần nghiêm túc nhìn nhận bài học về tính hiệu quả, hiệu lực trong triển khai các gói hỗ trợ phục hồi và phát triển kinh tế trong năm 2023, để làm tốt hơn trong năm 2024. Bởi lẽ, tình hình kinh tế thế giới được dự báo tiếp tục đối mặt nhiều rủi ro, thách thức lớn. Đó là lạm phát đã hạ nhiệt nhưng các nền kinh tế lớn tiếp tục đối mặt tình trạng tăng trưởng thấp, nguy cơ suy thoái, ảnh hướng đến xuất khẩu của Việt Nam.
Ngoài ra, chủ nghĩa bảo hộ gia tăng, nhiều nước vẫn duy trì chính sách tiền tệ thắt chặt, xung đột Nga – Ukraine, Israel – Hamas ngày càng phức tạp.
“Chắc chắn 2024 là năm doanh nghiệp tiếp tục chờ đợi hỗ trợ của Nhà nước nói chung và ngành tài chính nói riêng, các chính sách sẽ được cập nhật bám sát mục tiêu đảm bảo nguồn thu ngân sách, hai là hỗ trợ doanh nghiệp kịp thời, tránh lạm dụng. Tinh thần chung, tôi nghĩ năm 2024 tiếp tục cần hỗ trợ ở mức cao, đặc biệt với doanh nghiệp đang nợ đọng, nợ xấu kéo dài” – chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong nhận định.
Tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa 15, đã thông qua Nghị quyết trong đó nêu rõ tiếp tục giảm 2% thuế giá trị gia tăng – VAT trong 6 tháng đầu năm 2024 để kích cầu tiêu dùng. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia kinh tế vẫn khuyến nghị, việc giảm thuế VAT cần lộ trình đủ dài để tạo động lực cho thị trường.
Tại một diễn đàn kinh tế mới đây, TS. Trần Du Lịch cho rằng: “Năm 2024, chúng ta không cần sử dụng thêm công cụ gì mới, những công cụ đã áp dụng năm 2023 đi vào chiều sâu hơn, đồng bộ hơn, đặc biệt là đồng bộ hơn thì sẽ có tác dụng kích cầu được thị trường nội địa. Chính phủ đã làm nhưng làm mạnh hơn, như VAT, thay vì giảm thuế VAT 6 tháng thì giảm 1 năm, vì thời hạn rất quan trọng để doanh nghiệp nhìn có tầm dài hạn 1 chút và có tác động”.
Thực tế, để bố trí nguồn lực tiếp tục thực hiện các chính sách hỗ trợ tài khóa trong năm 2024 là một nỗ lực rất lớn từ ngành tài chính. Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc thẳng thắn chia sẻ về nguồn lực triển khai chương trình tài khóa mở rộng hỗ trợ hồi phục kinh tế là áp lực không chỉ riêng với nền kinh tế Việt Nam.
“Giảm thuế để điều hành chính sách tài khóa mở rộng, nếu tiếp tục kéo dài thì nguồn lực tài chính công suy giảm. Hội nghị Bộ trưởng tài chính APEC nhấn mạnh rủi ro, một là nâng thuế suất để giữ vững tài chính công, hai là quản lý chặt chẽ nợ công vì sau Covid-19 các nước đối diện nợ công cao lên, ba là nền kinh tế trọng cung để đảm bảo phát triển bền vững. Do đó, thuế chỉ giảm đến 30/6 , không thì cũng rất căng” – Bộ trưởng Hồ Đức Phớc nói.
Theo chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành, trong thời gian tới, hỗ trợ tài khóa nên tập trung vào việc tạo nền tảng phục hồi tăng trưởng và phát triển lâu dài, bền vững cho nền kinh tế, đó là hoàn chỉnh cơ sở hạ tầng, nâng cao chất lượng nhân lực và đào tạo, thúc đẩy tăng trưởng xanh. Rõ ràng, đã đến lúc phải giảm đi những hỗ trợ tài khóa trực tiếp bằng “tiền tươi, thóc thật”, mà cần tập trung vào những “gói hỗ trợ” đồng bộ hơn hơn.
Tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp trong bối cảnh hiện nay không chỉ là giảm thuế, mà phải quyết liệt đẩy mạnh các gói chính sách, như: cải cách môi trường kinh doanh, giảm thiểu thủ tục pháp lý, khơi thông vốn – tín dụng đến được với doanh nghiệp. Đây cũng là mong mỏi được cộng đồng doanh nghiệp tập trung đề xuất trong thời gian qua.
